Chuyên gia dự đoán tương lai xung đột biển Đông

Trước những diễn biến căng thẳng với Philippines và đặc biệt là cuộc tập trận chung giữa Manila và Wahshington, một số chuyên gia Trung Quốc bắt đầu mường tượng về viễn cảnh của cuộc tranh chấp chủ quyền trên biển Đông.

“Mỹ, Philippines khuấy động vùng biển tranh chấp”

Quân đội Mỹ và Philippines vừa bắt đầu cuộc tập trận chung mang tên Balikatan 2012 (BK12), ngoài khơi Palawan, gần vùng biển cả Trung Quốc và Philippines tuyên bố chủ quyền trên biển Đông.

Emmanuel Garcia, phát ngôn viên cuộc tập trận khẳng định: “Trọng tâm của cuộc diễn tập nhằm cải thiện an ninh, chống khủng bố và phản ứng trước các thảm họa và hoạt động nhân đạo”.

Người phát ngôn này đặc biệt lưu ý, mục đích của cuộc diễn tập “không nhằm chống lại bất kỳ quốc gia nào mà chỉ để bảo vệ an ninh hàng hải và lợi ích quốc gia”.

Ông Garcia cũng xác nhận các tàu của Mỹ và Philippines sẽ diễn tập tại các vùng lãnh hải gần biển Đông, cụ thể là tại các đảo Luzon (phía Bắc) và Palawan (phía Tây Nam) của Philippines.

“Những cuộc thao dượt sẽ được thực hiện gần bờ biển của nhóm đảo Palawan và thuộc lãnh thổ của Philippines trên biển Đông. Chắc chắn chúng tôi sẽ không tập trận quân sự ở những nơi có tranh chấp hoặc ở những vùng biển không phải của mình”, người phát ngôn quân đội Philippines khẳng định.

Chuyên gia Trung Quốc cáo buộc Mỹ, Philippines khuấy động vùng biền tranh chấp.

Dù đây là lần tập trận thường niên thứ 28 giữa Philippines và Mỹ với sự tham gia của 2.300 binh sĩ Phippines và 4.500 binh sĩ Mỹ song theo BBC, tập trận năm nay diễn ra trong bối cảnh khác biệt.

Manila và Bắc Kinh vừa có căng thẳng mới trên biển Đông, sau vụ soái hạm BRP Gregorio Del Pilar của Philippines chạm mặt hai tàu cá Trung Quốc gần bãi cạn Scarborough ở vùng biển tranh chấp.

Quan trọng hơn, bối cảnh hiện nay có nhiều thay đổi khi sức mạnh hải quân của Trung Quốc đang ngày càng gia tăng khiến Philippines và nhiều nước trong khu vực tỏ ra quan ngại.

Trong suốt hai năm qua, Philippines nhiều lần than phiền rằng, Trung Quốc trở nên ngày càng gây hấn hơn trong tuyên bố chủ quyền ở biển Đông. Manila lên án các hành động của tàu Trung Quốc như bắn cảnh báo vào ngư dân, quấy nhiễu tàu thăm dò dầu khí tại vùng biển thuộc chủ quyền của Philippines.

Trước diễn biến này, Philippines muốn tăng cường khả năng tự phòng thủ và nhấn mạnh mối quan hệ ngày một phát triển với Washington. Trong khi đó, Mỹ coi các bài diễn tập là cơ hội chứng minh những lợi ích mới của Mỹ về an ninh ở Thái Bình Dương.

Vì vậy, hoàn toàn không ngạc nhiên khi giới phân tích Trung Quốc phản ứng gay gắt trước động thái này của Mỹ và Philippines.

Global Times của Trung Quốc hôm nay đăng bài với tiêu đề “Mỹ, Philippines khuấy động vùng biển tranh chấp”.

Gần đây, Manila liên tục có nhiều hợp tác quân sự cùng Washington. Lãnh đạo hai bên cũng không ngừng lên tiếng ủng hộ thắt chặt quan hệ quân sự song phương. Tháng trước, Tổng thống Philippines Benigno Aquino tuyên bố hoan nghênh sự hiện diện quân sự của Mỹ ở nước này thông qua các cuộc tập trận chung như Balikatan.

Bài viết dẫn lời Giám đốc Trung tâm nghiên cứu châu Á – Thái Bình Dương tại ĐH Ngoại giao Trung Quốc Su Hao và Ian Storey, chuyên gia cao cấp tại Viện nghiên cứu các vấn đề Đông Nam Á tại Singapore khẳng định, Mỹ đang tranh thủ cơ hội từ các cuộc tập trận để lôi kéo đồng minh kìm chế sự lớn mạnh của Trung Quốc.

“Dù cả Manila và Washington đều tuyên bố rằng, cuộc tập trận thường niên Balikatan không có bất cứ mối liên hệ trực tiếp nào với các tranh chấp chủ quyền trên biển Đông nhưng rõ ràng vị trí cũng như nội dung diễn tập cho thấy điều ngược lại. Động thái mới càng giúp tăng cường sức mạnh liên minh Mỹ - Philippines nhằm chống lại Trung Quốc trước những diễn biến căng thẳng trên biển Đông”, ông Storey nhấn mạnh.

Tương lai xung đột

Theo hai nhà phân tích trên, việc Mỹ và Philippines thay đổi địa điểm tập trận tư Luzon đến Palawan, sát vùng biển tranh chấp hơn là một động thái đáng lưu ý.

Tuy nhiên, ông Su Hao cho rằng, việc di chuyển đến địa điểm gần song không phải ngay tại vùng biển trang chấp cho thấy Mỹ hiện tại chỉ muốn bày tỏ sự ủng hộ với Philippines trong cuộc xung đột trên biển Đông, chứ không sẵn lòng đối đầu trực diện với Bắc Kinh tại khu vực nhạy cảm này.

Trong khi đó, Philippines lại ngày càng cho thấy sự lệ thuộc vào Mỹ khi căng thẳng leo thang. Hai nước nhất trí thúc đẩy liên minh quân sự trong vài năm tới, theo đó, Philippines có thể tăng cường tiềm lực quân sự của mình, đồng thời tạo điều kiện cho Mỹ tái cân bằng lực lượng giữa Trung Đông và châu Á – Thái Bình Dương.

Vì vậy, ông Su Hao nhận định, trong tương lai sẽ chứng kiến nhiều cuộc diễn tập quân sự thường xuyên và quy mô hơn giữa Mỹ và Philippines trong bối cảnh Manila nỗ lực tìm kiếm sự hậu thuẫn từ Washington. Và cũng từ những hoạt động quân sự chung này, cánh cửa vào châu Á của Mỹ sẽ rộng mở hơn.

Theo chuyên gia Trung Quốc, căng thẳng còn kéo dài tại biển Đông.

Tuy nhiên, chuyên gia Storey cho rằng, dù tăng cường liên minh đến mức nào thì Mỹ cũng sẽ không đi xa đến mức thiết lập một căn cứ quân sự tại Philippines bởi nó quá tốn kém cũng như tiềm ẩn nhiều rủi ro về chính trị. Xây dựng căn cứ được xem là một hành động lộ liễu rõ ràng chống lại Trung Quốc và dễ dàng bị Bắc Kinh coi là một hành động khiêu khích.

Về bế tắc cơ chế đàm phán trong tranh chấp biển Đông, ông Su Hao nhấn mạnh, trong khi Trung Quốc muốn đàm phán song phương thì Mỹ lại muốn đưa cách tiếp cận đa phương của ASEAN vào cuộc xung đột này.

Tuy nhiên, theo Giám đốc Su, cách giải quyết mà Washington đưa ra không dễ gì thực hiện bởi những nước như Campuchia và Lào, hai nước không liên quan trực tiếp trong tranh chấp biển Đông và đặc biệt là muốn duy trì quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc sẽ không nhất trí cách tiếp cận này. Do đó, ông dự đoán, tình trạng bế tắc này sẽ còn kéo dài cho đến khi các nước thực sự đạt được sự đồng thuận.

Với sự căng thẳng cũng như bế tắc kéo dài này, chuyên gia Storey nhận định, một cuộc xung đột vũ trang dường như sẽ không diễn ra tại biển Đông trong thời gian tới song thay vào đó là sự leo thang của các vụ va chạm nhỏ, dẫn đến cuộc khủng hoảng ngoại giao và quân sự nghiêm trọng tại khu vực này.

“Trung Quốc có quyền tăng cường sức mạnh hải quân của mình nhưng một khi lợi ích còn xung đột thì căng thẳng còn kéo dài. Để hạ nhiệt những căng thẳng này, Bắc Kinh không còn cách nào khác là linh hoạt hơn trong các cách đối phó xung đột cũng như minh bạch hơn về quá trình hiện đại hóa quân sự của mình”, ông Storey gợi ý về hướng giải quyết tranh chấp biển Đông.