Đại sứ Campuchia tại Thái Lan đổ trách nhiệm cho Philippines, Việt Nam

Campuchia đã thất bại trong việc “giả mạo” một sự đồng thuận để dẫn đến kết cục ASEAN không ra được thông cáo chung. Đó là một tổn hại nghiêm trọng đối với úy tín của ASEAN.

Bài báo “Campuchia đã đẩy ASEAN vào một tương lai nguy hiểm” của cây viết kỳ cựu Vint Chavala đăng tải trên tờ The Nation xuất bản ngày 15/7 và được báo Giáo dục Việt Nam đưa lại hôm qua 25/7 đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận. Đại sứ Campuchia tại Thái Lan đã viết bài đăng tải trên tờ The Nation xuất bản tại Thái Lan ngày hôm qua, phủ nhận hoàn toàn những gì tác giả Vint Chavala đã viết và cũng là tiếng nói của cả khu vực. Nực cười hơn, vị Đại sứ này còn lớn tiếng chụp mũ cho Philippines và Việt Nam mới chính là “thủ phạm” khiến ASEAN không ra được thông cáo chung. Để rộng đường dư luận và tôn trọng thông tin đa chiều, cung cấp cho độc giả nhiều góc nhìn khác nhau để tham chiếu, so sánh vụ việc nhằm tìm ra bản chất, báo Giáo dục Việt Nam xin đăng tải lại bài báo này của Đại sứ Campuchia tại Thái Lan.

Tôi muốn phản hồi lại bài báo của ông Vint Chavala. Tôi đã giải thích khá rõ ràng lý do tại sao Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN không thể ra được thông cáo chung trong lá thư của tôi viết ngày 17/7 để phản bác lại quan điểm đánh giá sai lầm (của ông Vint Chavala) trong bài viết “Campuchia đã đẩy ASEAN vào tương lai nguy hiểm” xuất bản trên The Nation ngày 15/7.

Ảnh chụp màn hình bài phản biện của ông Đại sứ Campuchia tại Thái Lan đăng trên tờ The Nation xuất bản tại Thái Lan hôm qua 25/7 về bài viết của nhà báo Vint Chavala

Ông Vint Chavala nên tham khảo thư trả lời của tôi đề ngày 17/7.

Nếu một người công bằng họ sẽ đồng ý rằng tiêu đề bài báo ngày 17/7 lẽ ra cần viết là “Hai nước thành viên ASEAN đã hạ bệ vai trò của Chủ tịch ASEAN” vì những lý do sau đây:

Đầu tiên, Ngoại trưởng các nước ASEAN ngày 20/7 tuyên bố các nguyên tắc (giải quyết tranh chấp) trên biển Đông đã không tham khảo trực tiếp bất cứ tranh chấp song phương nào. Trong khoảng thời gian bị hạn chế của một số cuộc họp, Campuchia đã đề nghị chính xác vấn đề này, mặc dù không có 6 điểm khoanh vùng của các Ngoại trưởng.

Theo đó đề nghị của Campuchia đã được chấp nhận bởi tất cả các Ngoại trưởng trừ Ngoại trưởng 2 nước Philippines và Việt Nam là hai quốc gia thành viên đang có tranh chấp lãnh thổ trên biển Đông (với Trung Quốc).

Thứ hai, hai quốc gia này đã chuẩn bị tài liệu tham khảo trực tiếp liên quan đến tranh chấp trên biển Đông và yêu cầu vấn đề biển Đông phải được đưa vào nội dung thông cáo chung. Họ không nhượng bộ khi cho rằng họ sẽ không cho phép một thông cáo chung nếu như yêu cầu của họ không được đáp ứng.

Ngoại trưởng Campuchia ông Hor Namhong trong Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN vừa qua tại Phnom Penh

Điều đó cho thấy khá rõ ràng, ai mới là người phải chịu trách nhiệm cho việc “gây bất ổn” đối với ASEAN theo thuật ngữ mà ông Vint Chavala đã dùng.

Đó là sự thật rằng lần đầu tiên trong lịch sử 45 năm của khối, Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN không thể đưa ra một thông cáo chung. Tuy nhiên, người ta cũng phải thừa nhận rằng đây cũng là lần đầu tiên 2 quốc gia thành viên (Philippines và Việt Nam) đã “tấn công” các cuộc họp (Ngoại trưởng ASEAN) và lấy tuyên bố chung làm “con tin” cho các vấn đề tranh chấp song phương.

Cho đến năm nay thì ASEAN đã vẫn luôn đặt sang một bên bất cứ vấn đề gì nếu nó thiếu một sự đồng thuận. Vì vậy chưa từng có 2 nước thành viên nào áp đặt ASEAN như một tối hậu thư để ngăn chặn ASEAN ra tuyên bố chung.

Là Chủ tịch luân phiên khối ASEAN, Campuchia luôn đề cao nhiệm vụ của mình để ngăn ngừa tranh chấp trong khu vực. Trên thực tế, ý định của Campuchia là để mở cửa cho các cuộc đàm phán trong tương lai của các nước liên quan.

Nhiều bên tin rằng không có con đường tốt hơn để xoa dịu căng thẳng và tìm thấy một giải pháp hòa bình và thân thiện để xử lý các tranh chấp. Như thế, Campuchia không muốn đổ thêm dầu vào lửa.

Ngoại trưởng Trung Quốc Dương Khiết Trì và người đồng cấp Campuchia ông Hor Namhong trao đổi riêng bên lề cuộc họp Ngoại trưởng ASEAN tại Phnom Penh

Tôi hy vọng làm rõ trên một lần nữa là đủ, để hiểu được nguyên nhân gốc rễ của những rắc rối tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN vừa qua và chấm dứt các cuộc tranh luận hiện tại mà tôi không muốn tiếp tục thêm nữa.

Một vài năm trước đây, một cuộc chiến tranh tương tự với những lời lẽ vu khống điên cuồng chống lại Campuchia công bố trên báo chí làm cho tình hình đã trở nên căng thẳng, dẫn đến xung đột vũ trang tại biên giới với Thái Lan.

You Ay
Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Campuchia tại vương quốc Thái Lan.

Không khó để thấy được sự bóp méo mọi sự thật và chụp mũ cho Philippines và Việt Nam về cái tội “phá hoại sự đoàn kết” ASEAN mà chính Campuchia với vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN đã không làm tròn chức trách.

Trước đó, Ngoại trưởng các nước thành viên đã đồng thuận các nội dung mang tính nguyên tắc của bản Quy chế ứng xử của các bên trên biển Đông để ASEAN đứng ra đàm phán với Trung Quốc, vì chí ít có 4 thành viên của khối có tranh chấp trên biển Đông với Bắc Kinh nhưng Campuchia với vai trò nước chủ nhà cứ gạt phắt đi và khăng khăng theo quan điểm của Trung Quốc, đàm phán tay đôi.

Ngoại trưởng Singapore K. Shanmugam: Campuchia đã thất bại trong việc giả mạo một sự đồng thuận để dẫn đến kết cục ASEAN không ra được tuyên bố chung

Thứ hai, những hoạt động leo thang gây hấn của Trung Quốc trên biển Đông trước và trong các diễn đàn, hội nghị quan trọng của khu vực ASEAN xảy ra thường xuyên hơn, các bên đều cơ bản đồng thuận với việc đưa nội dung này vào tuyên bố chung theo đề xuất của Philippines và Việt Nam nhằm giảm căng thẳng và nguy cơ bùng phát xung đột trên biển Đông.

Đại sứ Campuchia tại Thái Lan quy chụp một cách lộ liễu 2 nước Philippines và Việt Nam là "kẻ phá hoại" bất chấp mọi thực tế cũng như phản ứng của các nước thành viên. Để khách quan, xin mượn lời của các quan chức bên thứ 3 đứng ra nhận định.

Ngoại trưởng Singapore K. Shanmugam cho hay, Campuchia đã thất bại trong việc “giả mạo” một sự đồng thuận để dẫn đến kết cục ASEAN không ra được thông cáo chung. “Đó là một tổn hại nghiêm trọng đối với úy tín của ASEAN và càng làm gia tăng sự mơ hồ trong nội dung thảo luận của Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN sẽ được tổ chức tại Campuchia tháng 11 năm nay”.

Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa cho biết ông cũng đã nói chuyện qua điện thoại với Ngoại trưởng Philippines, Albert del Rosario. “Nếu các quan điểm mất đi tính đa dạng thì ASEAN có thể bị suy yếu một cách tai hại vì chia rẽ”, ông Marty Natalegawa nhận định, “việc ASEAN phải có giải pháp đối với những bất đồng là vô cùng quan trọng, nếu chúng ta không làm gì, chúng ta biết thiệt hại sẽ lớn hơn”.

Ngoại trưởng Indonesia

Bài viết của nhà báo Vint Chavala đã vạch trần ý đồ ngả theo Trung Quốc của Chủ tịch luân phiên khối ASEAN đương nhiệm nhằm mưu cầu lợi ích cho riêng quốc gia mình bất chấp sự tổn hại ghê gớm đối với sự đoàn kết nội khối và phân tích rất rõ trục quan hệ lợi ích Bắc Kinh - Phnom Penh nhằm lợi dụng lẫn nhau.

Thiết nghĩ không cần phải nói lại vì những phân tích của nhà báo Vint Chavala, nhận định và phản ứng của Ngoại trưởng Singapore, Ngoại trưởng Indonesia đã là quá đủ. Và cũng giống như các vị trên đã cảnh báo, nếu một Chủ tịch luân phiên ASEAN đương nhiệm không nhận ra sai lầm của mình, sớm muộn họ cũng phải trả giá đắt bằng danh dự, uy tín của mình trong khu vực và trên các diễn đàn quốc tế.

Campuchia bán đứng láng giềng gần

Diễn đàn An ninh Khu vực ASEAN (ARF-19) dường như "tự thể hiện mình" được rất ít, khi mà trước đấy các ngoại trưởng đã xem tới 18 dự thảo Thông cáo chung về Hội nghị AMM-45, nhưng rồi tất cả đã bị hủy bỏ vì các bên không thống nhất với nhau về câu chữ.

Tuần qua, các ngoại trưởng ASEAN đã tìm cách soạn thảo một thông cáo tóm tắt quan điểm của các nước thành viên đối với những vi phạm gần đây nhất của Trung Quốc trên Biển Đông, nhưng đã không thành.

Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa tuyên bố hôm 12/7: ASEAN không ra được thông cáo chung là "vô trách nhiệm". Còn ai vô trách nhiệm thì lại là điều "bí mật công khai" khi mà đầu tuần này (10/7), Trung Quốc đã sớm trải lòng cám ơn (trước) nước chủ nhà Campuchia (!).

Ngoại trưởng Dương Khiết Trì, theo Tân Hoa Xã đưa tin, trong cuộc gặp Thủ tướng Campuchia Hun Sen trước khi diễn ra hàng loạt hội nghị ngoại trưởng, đã bày tỏ lòng biết ơn đối với "sự ủng hộ bền bỉ và kiên định" của Campuchia trong những vấn đề có liên quan đến "lợi ích cốt lõi" của Trung Quốc.

Đừng biến nạn nhân thành tội phạm!

Trong khi đó thì Campuchia lại đổ vấy trách nhiệm do Việt Nam và Philippines nên hội nghị AMM45 đã không ra được Thông cáo chung. Cú lội ngược dòng này khiến dư luận nhớ lại năm ngoái, khi xét xử tội ác diệt chủng của Khơ me Đỏ ở Phnom Penh, cũng từng có những vu khống tương tự, về "tác giả" của diệt chủng ở đất nước Chùa Tháp trước đây. Biến nạn nhân thành tội phạm là trò đổi trắng thay đen rẻ tiền.

Thế nhưng, thế lực nào đó đứng sau quên mất rằng, nhân loại đã bước sang thế kỷ 21 được 12 năm, và giờ đây thật khó cho những ai muốn đẩy quan hệ quốc tế trở lại thời trung cổ, nghĩa là các quốc gia chỉ có thể nói chuyện với nhau, duy nhất bằng võ biền!

Thông tấn xã Kyodo hôm 12/7 dẫn nguồn tin từ Bộ Ngoại giao Campuchia nói Việt Nam và Philippines yêu cầu ASEAN phải có lời lẽ cụ thể để phản ánh quan điểm của hai nước này đối với những vi phạm mới đây nhất của Trung Quốc ở Biển Đông. Một quan chức ngoại giao Campuchia (lại giấu tên) mô tả lập trường của Việt Nam và Philippines là "bắt nạt" (bullying) nước khác. Campuchia, chủ tịch ASEAN năm nay đã không hài lòng với đòi hỏi này của hai nước thành viên.

Campuchia bán đứng láng giềng gần, Trung Quốc cười thầm

Theo Kyodo, Việt Nam yêu cầu Thông cáo nhắc tới "ranh giới trên biển của khu vực kinh tế đặc quyền và tranh chấp thềm lục địa giữa Philippines, Việt Nam và Trung Quốc", trong khi Philippines muốn đề cập tới "bãi cạn Scarborough" trong văn bản.

Yêu cầu trên không được chấp nhận, và 10 nước ASEAN đã không thống nhất được nội dung Thông cáo, thường được đưa ra vào cuối các hội nghị cấp cao như thông lệ. Campuchia cũng đã cảnh báo từ trước rằng, nếu tình trạng bất đồng tiếp diễn thì có thể sẽ chẳng có thông cáo chung nào hết.

Ngay tại cuộc gặp ngoại trưởng ASEAN và Trung Quốc một hôm trước đó, tranh cãi về ngôn từ Thông cáo chung trong đoạn liên quan đến Biển Đông đã diễn ra khá gay gắt. Các nguồn tin cho hay Ngoại trưởng Trung Quốc Dương Khiết Trì nói tại cuộc họp này rằng "một số thành viên ASEAN đã có hành động khiêu khích đơn phương trong chủ đề Biển Đông (?).

Cũng theo thông tấn xã AFP ngày 12/7 trích lời quan chức Mỹ quan sát hội nghị cho biết, đã có sự nổi nóng giữa các giới chức tham gia thảo luận. Quan sát viên này nói: "Đa số các đại diện ASEAN thừa nhận rằng tổ chức này đang chịu áp lực và căng thẳng to lớn để giữ đoàn kết khi đối mặt các thách thức nghiêm trọng, chủ yếu liên quan tới Biển Đông".

Quan chức Hoa Kỳ này nhận xét rằng Indonesia, nước cũng có tuyên bố chủ quyền chồng lấn tại Biển Đông, tỏ ra muốn thỏa hiệp để đạt đồng thuận. Ngoại trưởng Natalegawa nói với báo giới: ông vô cùng thất vọng khi hội nghị ASEAN lần này không đưa ra được tiếng nói chung về Biển Đông.

Thông cáo của Ngoại trưởng Phạm Bình Minh cuối ngày 12/7 đã tóm tắt lập trường của Việt Nam. Ngoại trưởng Việt Nam "bày tỏ quan ngại về những diễn biến phức tạp gần đây ở Biển Đông, vi phạm tới quyền chủ quyền và quyền tài phán đối với vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của các quốc gia ven biển; nhấn mạnh các nước phải tôn trọng các nguyên tắc của luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982, trong đó có các quy định về tôn trọng vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của các quốc gia ven biển; không sử dụng vũ lực và giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình; thực hiện đầy đủ DOC; sớm xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông COC".

Trách nhiệm Trung Quốc và các nước lớn

Diễn đàn an ninh khu vực ARF-19 cùng các cuộc hội nghị ASEAN, ASEAN+3 trước đó dường như ít mang lại được điều gì mới mẻ trong việc thúc đầy đàm phán một bộ COC. Đặc biệt là báo chí Trung Quốc hoàn toàn không hề nhắc tới chủ đề Biển Đông khi phản ánh các cuộc họp của Ngoại trưởng Dương Khiết Trì tại Campuchia.

Thậm chí, tờ "Hoàn cầu thời báo", một phiên bản tiếng Anh của báo đảng ở Trung Quốc, ngày 10/7 còn đưa ra lời khuyên: "Con đường thực tế duy nhất cho Việt Nam là hợp tác với Trung Quốc để hạn chế sự xoay trục của Mỹ về châu Á". "...Thay vì làm mắt xích trong dây chuyền kiềm chế Trung Quốc, Việt Nam có thể là cột trụ để chống lại sự dính líu của Mỹ tại châu Á".

Với tư duy từ thời chiến tranh Lạnh như thế, xem ra việc đàm phán giữa Trung Quốc và ASEAN về COC, chưa thể bắt đầu sớm để hoàn tất vào cuối năm nay như ASEAN trông đợi.

Trong khi đó thì Hoa Kỳ và châu Âu ngay sau hội nghị đã ra tuyên cáo chung, trong đó lặp lại quan điểm về Biển Đông, rằng hai bên "sẽ hợp tác với các đối tác châu Á nhằm tăng cường an ninh hàng hải dựa trên luật pháp quốc tế như quy định trong UNCLOS; cũng như hỗ trợ các biện pháp tăng cường lòng tin nhằm giảm nguy cơ khủng hoảng và xung đột".

"Về Biển Đông, châu Âu và Mỹ tiếp tục khuyến khích ASEAN và Trung Quốc thúc đẩy COC và giải quyết các tranh chấp lãnh thổ và trên biển thông qua giải pháp hòa bình, ngoại giao và hợp tác".

Trong khi đó thì ba trong số năm cường quốc thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc được kỳ vọng sẽ ký vào bản "Hiệp ước khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân" (SEANWFZ) đã quyết định rút lui. Pháp, Anh và Nga cho biết họ muốn bảo lưu về một số điểm trong hiệp ước. Pháp và Nga do dự chưa muốn ký hiệp ước này vì tính đến quyền tự vệ của họ trong trường hợp bị tấn công hạt nhân. Moscow còn đề cập tới quyền của các tàu thuyền và máy bay nước ngoài thâm nhập vào khu vực không vũ khí hạt nhân. Còn Anh dẫn ra các mối đe dọa trong tương lai có thể cần họ phải vận chuyển các nguyên liệu hạt nhân qua khu vực Đông Nam Á.

Như vậy là cả 3 văn kiện đều đã không được ký lần này tại Phnom Penh. Đó là Tuyên bố ASEAN về Nghị định thư đối với Hiệp ước khu vực Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (đáng ra phải ký vào ngày 9/7 vừa qua); Ghi nhớ Thỏa thuận giữa ASEAN và Trung Quốc về hiệp ước liên quan tới SEANWFZ (theo kế hoạch ký kết vào ngày 10/7); và Nghị định thư về Hiệp ước liên quan tới SEANWFZ do nhóm 5 quốc gia thường trực Hội đồng Bảo an LHQ ký kêt vào ngày 12/7. Dù sao mặc lòng, ASEAN vẫn hy vọng, theo như lời của Tổng thư ký Surin, việc ký các văn bản này sẽ được hoàn tất cùng lúc vào tháng 11 tới đây trong kỳ Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 21".

Tương lai vẫn tiếp tục phải chờ đợi!