Liên minh gọng kìm của Mỹ

Mỹ đang "trở lại Á châu", và không chỉ bằng lời nói. Một thế kiềm chế chiến lược giống như những gì mà Hoa Kỳ đã làm với Liên Xô trước kia, với Nhật Bản, Australia, Nam Hàn hay Philippines đang tạo dựng ma trận bao quanh Trung Quốc.

Từ tốt đến vĩ đại?

Ở khu vực Đông Á, quan hệ giữa Mỹ và đồng minh truyền thống Nhật Bản ấm lên với sự gia tăng của các cuộc tập trận và hội đàm song phương sau một thời gian dài đình trệ, từ khi người dân Nhật phản đối Mỹ đóng quân ở Okinawa năm 2005.

Các cuộc tập trận giữa hai nước diễn ra ngày càng thường xuyên hơn. Điển hình là cuộc tập trận chung kỉ niệm 50 năm quan hệ đồng minh Mỹ - Nhật với quy mô lớn nhất từ trước đến nay tại biển Nhật Bản vào tháng 12/2011 với 1 tàu sân bay, 40 tàu chiến, 400 máy bay và 44000 binh sĩ.

Hơn một tháng sau, cuối tháng 1/2012, Mỹ - Nhật lại tiếp tục thực hiện 2 cuộc tập trận khác để khẳng định lại những cam kết trong cuộc Hội đàm cấp cao giữa các lãnh đạo quân đội hai nước hồi tháng 12/2011 về tăng cường khả năng tương tác giữa quân đội Nhật - Mỹ và phản ứng với các mối đe dọa từ bên ngoài. Ngoài ra, Mỹ - Nhật còn có cuộc tập trận bắn đạn thật vào tháng 2/2012.

Các cuộc tập trận diễn ra liên tục này không chỉ thể hiện sự sẵn sàng của liên minh Mỹ - Nhật đối với các sự kiện diễn ra trong khu vực, mà còn khẳng định tầm quan trọng chiến lược của khu vực châu Á-Thái Bình Dương đối với Mỹ như trong bản Chỉ đạo chiến lược quốc phòng mà Tổng thống Barack Obama đã công bố vào đầu tháng 1/2012.

Triển vọng phát triển hơn nữa liên minh chiến lược Mỹ - Nhật tiếp tục được củng cố khi cuối tháng 4/2012, hai nước đã thống nhất giải quyết được vấn đề gai góc nhất tồn tại vài năm qua là chuyển một nửa lực lượng lính Mỹ ở Okinawa đi các căn cứ khác của Mỹ ở Thái Bình Dương.

Ngay sau đó một tuần, vào 30/4/2012,  Tổng Thống Mỹ và Thủ tướng Nhật đã có cuộc Hội đàm song phương tại Nhà trắng về các vấn đề nóng nhất hiện nay. Hai nước đã đưa ra tuyên bố chung đầu tiên kể từ năm 2006 và gọi liên minh giữa hai nước là "hòn đá tảng của hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương".

Hơn nữa 2 nước còn cam kết mở rộng hợp tác trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt nhất là hợp tác về xây dựng năng lực an ninh biển của Philippines và nỗ lực xúc tiến đàm phán Hiệp ước xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Quân đội Mỹ và Philippines tập trận trên Biển Đông.

Nhìn về châu Úc, quan hệ đồng minh Hoa Kỳ - Australia được định hình từ thời Chiến tranh Lạnh với việc Washington thiết lập khối hiệp ước quân sự Australia - New Zealand - Hoa Kỳ (ANZUS) vào năm 1951. Kể từ đó đến nay, Australia cùng với Nhật Bản vẫn luôn là đồng minh truyền thống và đáng tin cậy bậc nhất của Hoa Kỳ tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Chuyến thăm của Tổng thống Barrack Obama mới đây tới Canberra được đánh giá đi vào lịch sử. Cuối năm 2011, Washington tuyên bố sẽ đưa 2500 quân đến Darwin. Sự kiện này đánh dấu hai mục đích lớn. Thứ nhất là tăng cường mối quan hệ song phương, mối quan hệ đồng minh chiến lược giữa Washington và Caberra trên tất cả các mặt, đặc biệt là về mặt chiến lược. Từ trước đến nay, ngoài tiến hành các vụ tập trận chung, đóng góp nhân lực vào các chiến dịch lớn của Hoa Kỳ ở nước ngoài, các cuộc viếng thăm cấp cao giữa các quan chức quốc phòng hay chia sẽ các cơ sở tình báo, Australia chưa bao giờ cho phép Hoa Kỳ đóng quân trên lãnh thổ của mình.

Thứ hai sự hiện diện của quân đội Hoa Kỳ ở đây sẽ cho phép Washington sử dụng các cơ sở kỹ thuật cũng như địa hình đa dạng ở phía bắc Australia để tiến hành các cuộc tập trận, có thể bao gồm một nước thứ ba khác. Australia đang sở hữu một sức mạnh quân sự đáng kể, là một trong những quốc gia phát triển hàng đầu và có một vị thế địa chính trị đặc trưng.

Là một đảo quốc, đúng hơn là một lục địa lớn bao quanh bởi biển, cộng thêm thực lực hùng hậu của Hạm đội 7 Hải quân Hoa Kỳ, Canberra và Washington đã kiểm soát gần như toàn bộ khu vực Nam Thái Bình Dương, qua đó khống chế mặt nam của đại dương này ngay từ đầu, hạn chế được một phần tham vọng của Trung Quốc. Hơn nữa, với căn cứ mới được đặt tại Darwin, quá trình tiếp cận của quân đội Hoa Kỳ với khu vực Đông Nam Á sẽ dễ dàng và tiện lợi hơn rất nhiều.

Hoa Kỳ cũng có khả năng nhanh chóng can thiệp vào khu vực Ấn Độ Dương, nằm trên tuyến hàng hải sống còn vận chuyển năng lượng của vùng. Đặc điểm cuối cùng của Darwin chính là nó nắm ngoài tấm với của hầu hết các loại vũ khí thông thường của quân đội Trung Quốc.

Ở Đông Nam Á, trước những đụng độ với Trung Quốc tại Bãi cạn Scarborough thời gian gần đây, Philippines đã phải nhượng bộ. Nhưng ngay sau đó, Philippines tuyên bố sẽ tăng tập trận với Mỹ, cũng như yêu cầu Mỹ trợ giúp thêm một số vũ khí hạng nặng để hiện đại hóa hải quân. Để thể hiện sự ủng hộ của mình, Mỹ không chỉ khẳng định lại cam kết Hiệp ước phòng thủ chung giữa hai nước trong các cuộc hội đàm và tuyên bố tăng cường tập trận với Philippines.

Hơn nữa, Mỹ còn tuyên bố sẽ tăng gấp ba viện trợ quân sự cho Philippines, chuyển giao thêm một tàu chiến lớp Hamilton trong 2012 và sẽ tích cực tìm kiếm thêm các nguồn viện trợ khác cho Philippines. đáng chú ý nhất là tập trận chung Balikatan giả định bảo vệ một dàn khoan dầu khí vào tháng 4/2012 đã được lên kế hoạch kĩ lưỡng từ cuộc hội đàm cấp cao giữa các quan chức quốc phòng 2 nước từ tháng 1/2012. Kế hoạch tập trận được đưa ra sau khi Trung Quốc tăng chi tiêu cho quốc phòng thêm 11,2%.

Các cuộc tập trận và hội đàm giữa hai bên diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng khiêu khích và gây hấn với Philippines. Trong đó Hành động đa phương hóa các cuộc tập trận thường niên giữa 2 nước không chỉ thể hiện Mỹ và đồng minh sẽ đứng về phía Philippines, mà còn là cơ hội để Mỹ kêu gọi các đồng minh khác giúp đỡ và viện trợ quân sự cho Philippines.

Hiện nay, Philippines là đồng minh duy nhất của Mỹ ở biển Đông, là một trong bốn mắt xích quan trọng nhất để kiềm chế Trung Quốc, nhưng cũng là mắt xích yếu nhất khi tiềm lực quân sự của nước này là yếu nhất Đông Nam Á. Cuộc Hội đàm Liên Bộ Ngoại giao - Quốc phòng hai nước Philippines - Mỹ vào 30/4/2012 vừa qua đã khẳng định liên minh hai nước là "mỏ neo của hòa bình, ổn định và thịnh vượng" tại châu Á - Thái Bình Dương và Mỹ cam kết sẽ củng cố năng lực quốc phòng cho Philippines ở mức đáng tin cậy tối thiểu thông qua các chương trình hỗ trợ an ninh.

Không như với Nhật Bản, Philippines hay Australia, quan hệ giữa Hoa Kỳ và Ấn Độ mang tính chất đối tác chiến lược. Hai quốc gia đang thực sự cần tới nhau trên rất nhiều phương diện. Không như giai đoạn trước năm 1991, khi mối quan hệ giữa hai nước rơi vào tình trạng đóng băng do chính sách tiếp cận quan hệ quốc tế của hai nước khá khác biêt. Hoa Kỳ tập trung kiềm chế Liên Xô. Trong khi Ấn Độ với tư tưởng không liên kết của mình, lại có xu hướng ủng hộ Moscow trong các vấn đề quốc tế. Hiện nay, với xu thế toàn cầu hóa, hội nhập, sự chuyển dịch địa chính trị mạnh mẽ, cuộc chiến chống khủng bố và Trung Quốc chính là những lý do chính khiên quan hệ giữa Washington và New Delhi phát triển rất nhanh chóng.

Chuyến thăm của ngoại trưởng Hilary Clinton mới đây đến New Delhi sau chuyến thăm của bà tới Bắc Kinh đã cho thầy được tầm quan trọng của Ấn Độ đối với Washington, đặc biệt trong các vấn đề an ninh. Việc hợp tác với Hoa Kỳ không chỉ giúp Ấn Độ về phát triên kinh tế, mà còn về phát triển quốc phòng, qua đó làm đối trọng với Trung Quốc tại Châu Á. Trải qua nhiều thập nhiên, thì quan hệ giữa Washington và New Delhi đã chuyển từ đối đầu như trong chiến tranh lạnh sang đối tác như hiện nay.

Phải nói thêm rằng quan hệ giữa Ấn Độ và Trung Quốc là rất phức tạp, hai nước có nhiều tranh chấp về lãnh thổ cũng như về quyền lực, hai nước lại là đối tác thương mại lớn của nhau và cạnh tranh nhau trong nhiều lĩnh vực mà đặc biệt là năng lượng. Trung Quốc đang thực hiện chiến lược chuỗi ngọc trai nhắm kiềm chế Ấn Độ, trong khi đó Hoa Kỳ lại khuyến khích Ấn Độ hướng đông, cùng các nước đồng minh của mình.

Không chỉ dừng lại ở các cuộc tập trận song phương, Nhật Bản còn lần đầu tiên tập trận chung với các đồng minh khác của Mỹ như tập trận Mỹ - Nhật - Úc (2/2012), tập trận Mỹ - Ấn - Nhật. Các động thái của Liên minh Mỹ - Nhật càng ngày càng thể hiện sự liên kết toàn diện không chỉ về chính trị mà còn về kinh tế giữa các mắt xích của một mạng lưới cho cả vùng. Câu hỏi đặt ra hiện nay là sự hình thành thế trận như vậy sẽ để làm gì? Kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc hay đóng vai trò người "gác cửa", "mỏ neo của hòa bình, ổn định và thịnh vượng" tại châu Á - Thái Bình Dương"? "Từ tốt có đến được vĩ đại?" sẽ nằm ở mục đích lâu dài mà liên minh gọng kièm này hướng đến.

Mỹ lập kế hoạch đập tan mưu đồ của Trung Quốc trên biển Đông

Trong bối cảnh căng thẳng trên biển Đông ngày một leo thang và những động thái mới gần đây của Trung Quốc chứng tỏ họ đang mưu đồ thống trị các vùng "biển gần" - Hoảng Hải, biển Đông và Hoa Đông - Mỹ cùng các đồng minh, các đối tác an ninh trong khu vực cũng "rục rịch" chuẩn bị kế hoạch ứng phó.

Những ý đồ của Trung Quốc trên biển Đông

Ngay sau khi chính quyền Obama công bố chính sách “Hướng đông” hồi cuối năm ngoái với mục đích chính là bảo vệ an ninh hàng hải tại eo biển Malacca và biển Đông, căng thẳng tại khu vực này bắt đầu leo thang, chủ yếu bởi hàng loạt động thái khiêu khích, gây hấn của Trung Quốc.

Bắc Kinh có ý định thống trị các vùng “biển gần" – biển Hoảng Hải, biển Đông và biển Hoa Đông – biến chúng thành vùng đệm bảo vệ an ninh đại lục và cho phép Trung Quốc khai thác nguồn thủy sản trị giá và nguồn tài nguyên dồi dào dưới đáy biển bao gồm khí đốt, dầu mỏ và khoáng sản. 

Ngoài ra, Trung Quốc có ý định hạn chế các hoạt động quân sự nước ngoài, đặc biệt là Mỹ, tại khu vực Biển Đông. Do đó, Trung Quốc tập trung tuyên bố chủ quyền mạnh mẽ trên ba biển này bất chấp xâm phạm lợi ích các quốc gia láng giềng.

Trung Quốc mạnh mẽ khẳng định chủ quyền và quyền tài phán tại các vùng “biển gần". Ảnh minh họa: New Prophecy. 

Trung Quốc tuyên bố gần 3,5 triệu km2 biển Đông thuộc quyền kiểm soát của họ, tuyên bố chủ quyền đối với các hòn đảo và các vùng lãnh hải nằm ngoài khơi xa, cách biệt với đại lục, nằm ngoài khu vực đặc khu kinh tế của họ.

Đồng thời, Bắc Kinh mạnh mẽ khẳng định quyền tài phán – một hình thức kiểm soát khác đối vùng lãnh hải rộng lớn trên biển Đông.

“Các vùng biển tranh chấp đang dần vuột khỏi tầm kiểm soát của chúng tôi vì không có ý định sử dụng sức mạnh quân sự để đảm bảo ưu sách chúng tôi. Vẽ một bản đồ chính xác hơn, Trung Quốc có thể tăng cường các tuyên bố chủ quyền, quyền tài phán trên biển Đông và các hoạt động khác theo sau chẳng hạn, khai thác các nguồn tài nguyên gần đảo Nansha”, ông Zhang Yunling, Giám đốc Viện nghiên cứu quốc tế trực thuộc Học viện Khoa học Xã hội tuyên bố trên Global Times.

Song song với tuyên bố trên, các công ty quốc doanh của Trung Quốc tích cực thăm dò tìm kiếm dầu mỏ và khí đốt trong khu vực.

Tuy nhiên, Bắc Kinh lại công khai thách thức các công ty dầu mỏ nước ngoài đã và đang có ý định đầu tư vào ngành công nghiệp năng lượng ngoài khơi, bất chấp tính hợp pháp của các thỏa thuận hợp tác giữa họ. 

Chưa dừng lại ở đó, Trung Quốc không ngại bắt và giam giữ ngư dân láng giềng trái phép nếu họ lỡ lạc bước đến gần các khu vực lãnh hải tranh chấp trên biển Đông. 

Đầu tháng giêng năm nay, Ngoại trưởng Philippines Alberto del Rosario cho biết chính phủ nước này đã triệu tập và bày tỏ "quan ngại sâu sắc" với Đại sứ Trung Quốc tại Manila sau khi ba tàu của Bắc Kinh, trong đó có một tàu hải quân, bị phát hiện ở gần bãi cát ngầm Sabina trên Biển Đông vào các ngày 11-12/12/2011. Vụ xâm phạm này là động thái mới nhất đổ thêm dầu vào lửa cho căng thẳng giữa Manila – Bắc Kinh liên quan đến các tranh chấp lãnh hải trên biển Đông 

Chỉ tình riêng tháng ba vừa qua, đã xảy ra hàng loạt các sự cố liên quan đế tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc với các quốc gia trong khu vực. Chẳng  vụ tranh cãi nảy lửa giữa Bắc Kinh và Seoul liên quan đến bãi đá ngầm Ieodo.

Bắc Kinh cũng đụng độ với Manlila liên quan đến kế hoạch xây cầu cảng nhằm "phát triển du lịch" ở đảo Thị Tứ thuộc quần đảo Trường Sa...

Giữa bối cảnh trên, nhiều chuyên gia phân tích cho rằng Trung Quốc rất có thể "đánh úp" biển Đông.

Trung Quốc rất có thể "đánh úp" biển Đông? Ảnh minh họa: People Daily.

Steve Tsang, Giám đốc Viện chính sách Trung Quốc thuộc ĐH Nottingham, tin rằng Trung Quốc có thể khởi động một cuộc chiến bất thình lình và quy mô nhỏ nhằm vào Philippines.

“Khởi động cuộc chiến chống lại Việt Nam chỉ làm an ninh ở Đông Nam Á và Đông Á bất ổn hơn. Trung Quốc không dễ chiến thắng Việt Nam. Dù vậy, họ rất có thể phát động một cuộc chiến như thế”, ông Steve Tsang nhấn mạnh. 

Trong khi đó, James Holmes, Phó Giáo sư nghiên cứu Chiến lược của Học viện Chiến tranh Hải quân Mỹ nhận định Bắc Kinh có thể sẽ thành công nếu tấn công Philippines.

“Bắc Kinh sẽ khởi động bất cứ cuộc chiến tranh quy mô nhỏ nào khi có thể. Sức mạnh quân sự vượt trội của họ dựa trên các loạt vũ khí như tên lửa đạn đạo chống hạm sẽ mang lại ưu thế cho Trung Quốc trong suốt cuộc chiến”, ông Holmes giải thích.

Đáng chú ý là, hàng loạt các bài bình luận trên các phương tiện truyền thông chính thống của Trung Quốc, đáng chú ý nhất là tờ Global Times – cơ quan ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc - khái niệm về “các cuộc chiến quy mô nhỏ” gia tăng kể tăng kể từ năm 2011. 

Đầu tháng ba vừa qua, Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo tuyên bố quân đội Trung Quốc cần chuẩn bị tốt hơn cho các "cuộc chiến tranh cục bộ".

Như vậy, rất có thể trong tương lai, biển Đông sẽ lại dậy sóng bởi một cuộc tấn công bất thình lình và hạn chế của Trung Quốc.

Mỹ và đồng minh sẵn sàng ứng chiến

Trước các động thái mới của Trung Quốc, Mỹ cùng các đồng minh và các đối tác an ninh của Mỹ tại Châu Á - Thái Bình Dương rục rịch lên kế hoạch chống lại việc sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực của Trung Quốc nhằm giành lấy các mục tiêu mở rộng của họ trong khu vực, đặc biệt là ở biển Đông, trung tâm hàng hải của Đông Nam Á.

Mỹ bắt đầu tổ chức lại lực lượng ở Thái Bình Dương tập trung vào mục tiêu duy trì sự ổn định trong khu vực Đông Nam Á đồng thời bảo vệ các tàu thuyền và các tuyến đường vận tải năng lượng  xuyên qua Ấn Độ Dương tới các nền kinh tế Đông Á – các cầu thủ quan trọng quyết định sự tăng trưởng toàn cầu.

Thực hiện cam kết đã ký hồi cuối năm ngoái với Australia, khoảng 200 thủy quân lục chiến Mỹ vừa đặt chân đến Darwin, miền bắc nước này hôm 3/4. Đây sẽ là tiền thân cho một lực lượng hùng hậu hơn với 2.500 thủy quân lục chiến được triển khai dần từ nay cho đến năm 2015.

Quân đội Mỹ đặt chân đến Darwin, miền Bắc Australia đêm 3/4. Ảnh minh họa: AFP.

Việc thủy quân lục chiến Mỹ theo kế hoạch được huy động luân phiên tại các căn cứ quân sự ở miền Bắc Australia, là sự khẳng định mạnh mẽ cho tuyên bố của Tổng thống Obama hồi cuối năm ngoài rằng Mỹ kiên quyết đóng vai trò rộng lớn hơn và lâu dài hơn trong việc định hình khu vực (châu Á-Thái Bình Dương) trong tương lai, bất chấp ngân sách quốc phòng eo hẹp do thực hiện chính sách thắt lưng buộc bụng.

Tại Hội nghị thượng đỉnh an ninh Hạt nhân tại Hàn Quốc cuối tháng ba vừa qua, Tổng thống Mỹ Obama tái khẳng định việc cắt giảm chi tiêu quốc phòng của Mỹ không ảnh hưởng đến kế hoạch mở rộng sự hiện diện của các lực lượng Mỹ tại châu Á - Thái Bình Dương. “Các lực lượng của Mỹ sẽ luôn ở trong tình trạng sẵn sàng ứng phó nhanh nhất, hiệu quả đầy đủ nhất với các sự cố và các mối đe dọa trong khu vực", Tổng thống Obama khẳng định.

Ngoài việc cho phép sự hiện diện hải quân Mỹ trên lãnh thổ của mình, Australia cũng cung cấp cho Mỹ quyền truy cập thoải mái vào các căn cứ không quân cũng ở miền Bắc nước này và căn cứ hải quân chính của họ tại Ấn Độ Dương gần Perth.

Ngoài ra, nếu lực lượng phòng không và hải quân của Australia được quyền ra vào tự do các vùng lãnh hải quốc tế trong khu vực, đó sẽ là một đảm bảo cho các hoạt động thương mại của nước này, bao gồm cả hoạt động khẩu năng lượng , xuyên qua biển Đông, trở thành nguồn cung cấp dồi dào cho các đối tác an ninh ở châu Á.

Trong khi đó, Singapore tỏ ra sẵn sàng cung cấp các căn cứ cơ sở cho các tàu chiến tuần duyên Littoral Combat Ship - một loại chiến hạm mới, nhỏ, chuyên dùng cho các chiến dịch sát bờ biển.

Sau cuộc hội đàm giữa hai Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ và Singapore tại Washington hôm 04/04, Lầu Năm Góc thông báo hai bên đều nhấn mạnh “một sự hiện diện hùng hậu của Mỹ trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương sẽ củng cố sự ổn định và an ninh trong khu vực”.

Việt Nam – một trong những quốc gia liên quan đến các tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc trên biển Đông cũng đang nỗ lực xây dựng lực lượng nhằm bảo vệ các lợi ích chính đáng của họ. Đồng thời, Malaysia cũng đang tiến hành các hành động tương tự.

Bộ đôi Nhật Bản và Mỹ cũng dự kiến hoàn thành thỏa thuận vào cuối tháng này để chuyển 4,700 binh sĩ Mỹ đồn trú tại các căn cứ ở đảo Okinawa đến đảo Guam, căn cứ quân sự trọng yếu nhất của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương.

Tờ Yomiuri Shimbun của Nhật cho hay kế hoạch phân bổ lực lượng mới sẽ tách các đơn vị Thủy quân Lục Chiến, Lục quân, không quân và các đơn vị hậu cần vào đóng quân tại một hệ thống các căn cứ hình cánh cung dọc theo sườn bờ biển phía Đông của Trung Quốc, trong đó, Thủy quân Lục chiến là lực lượng mũi nhọn của Mỹ, được triển khai tại khu vực châu Á -Thái Bình Dương. 

Đồng thời, Yomiuri bình luận rằng kế hoạch phân bổ quân trên khiến các cuộc tấn công quân sự từ bên ngoài vào các căn cứ của Mỹ tại Thái Bình Dương trở nên khó khăn hơn. Đồng thời nó giúp Mỹ ứng phó hiệu quả hơn với các cuộc tấn công như trên. Không những vậy, nó cũng giúp chống lại sự bành trướng mạnh quân sự của Trung Quốc và giúp các nỗ lực cứu trợ nhân đạo trong các thảm họa trong tương lai trở nên thuận tiện hơn và nhanh chóng hơn.

Biển Đông tuần qua (từ 27/2-4/3)

Cuộc họp Quan chức Cao cấp ASEAN-Trung Quốc tại Đà Nẵng; Việt - Trung hội đàm về vấn đề biên giới lãnh thổ tại Bắc Kinh và thiết lập đường dây nóng về vấn đề trên biển; Philippines mời nhà đầu tư nước ngoài thăm dò dầu khí ở Biển Ðông và cùng Mỹ chuẩn bị tập trận trên Biển Đông; Trung Quốc phủ nhận bắn tàu cá Việt Nam; Việt Nam yêu cầu Trung Quốc không tái diễn dùng vũ lực với ngư dân Việt Nam

I. Động thái của các quốc gia

+ Trung Quốc:

Trung Quốc triển khai thêm 200 nữ binh sĩ vào lực lượng hải giám. Nhằm tham gia các hoạt động tuần tra ở khu vực đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Số binh sĩ này được đào tạo tại một căn cứ thuộc Hạm đội Nam Hải và “sẵn sàng xung phong ra tuyến đầu”. Lực lượng hải giám của Trung Quốc hiện lên đến 8.000 người và được phân bổ theo sơ đồ tổ chức của hải quân Trung Quốc khi chia thành 3 tổng đội: Đông Hải, Bắc Hải và Nam Hải. Trung Quốc tuyên bố sắp tới sẽ tổ chức “tuần tra phối hợp chặt chẽ trên các vùng biển”[1].

Trung Quốc phủ nhận bắn tàu cá Việt Nam. Ngày 26/2/2012, cơ quan thực thi luật biển Trung Quốc đã tuyên bố rằng việc các phương tiện thông tin đại chúng gần đây đưa tin tàu tuần tra Trung Quốc bắn vào một tàu cá Việt Nam là không đúng sự thật. Theo tuyên bố của cơ quan giám sát biển Trung Quốc (CMS), trực thuộc Cơ quan Quản lý Đại dương quốc gia của Trung Quốc, CMS gần đây đã tuần tra theo thông lệ tại các vùng nước quanh đảo Hoàng Sa mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền không thể tranh cãi. Tuy nhiên, các tàu CMS không có bất kỳ va chạm nào với các tàu Việt Nam.

Họp báo thường kỳ ngày 27/2 của Người Phát Ngôn Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Hồng Lỗi. Trả lời câu hỏi của phóng viên: “Đề nghị cho biết phản ứng của Trung Quốc trước tuyên bố của Việt Nam vào ngày 24/2 đối với các hoạt động nghiên cứu hải dương của Trung Quốc tại những khu vực biển có tranh chấp với Việt Nam trong vùng Biển Đông và yêu cầu Trung Quốc dừng ngay các hoạt động uy hiếp chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa?” Người phát ngôn Hồng Lỗi nói: “Trung Quốc có chủ quyền không thể tranh cãi đối với các quần đảo và vùng biển phụ cận tại Biển Đông. Việc Trung Quốc tiến hành các công việc xây dựng thông thường và các hoạt động phát triển tại quần đảo Hoàng Sa hoàn toàn là công việc trong phạm vi chủ quyền của Trung Quốc. Đối với cách nói của Việt Nam, phía Trung Quốc hoàn toàn không thể chấp nhận. Chúng tôi yêu cầu phía Việt Nam thiết thực tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Trung Quốc.” [2]

Trung Quốc bác bỏ việc “ngược đãi ngư dân Việt Nam". Ngày 1/3, tại Bắc Kinh, Người Phát Ngôn Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Hồng Lỗi đã trả lời báo chí: Trung Quốc có chủ quyền không thể tranh cãi đối với quần đảo Hoàng Sa và vùng biển chung quanh. Gần đây, cơ quan hữu quan Trung Quốc tiến hành xử lý theo pháp luật việc tàu đánh cá Việt Nam tiến hành đánh bắt trái phép (Bản tiếng Anh của Tân Hoa Xã dùng từ “fishing piracy” (đánh bắt kiểu cướp biển) tại vùng biển quần đảo Hoàng Sa, trục xuất tàu đánh cá là hoàn toàn chính đáng và hợp pháp. Điều cần nhấn mạnh là, Trung Quốc không hề sử dụng vũ lực trong quá trình hành pháp, cũng không lên tàu đánh cá Việt Nam.

“Quan điểm nhất quán của Trung Quốc về Biển Đông” của Cheng Guangjin. Ngày 29/2, phát biểu tại cuộc họp báo thường kỳ liên quan tới tuyên bố mới đây nhất của Mỹ về việc Trung Quốc tiếp tục “hiếu chiến” đối với các tàu thuyền thực hiện thăm dò khai thác dầu khí tại vùng nước tranh chấp trên biển Đông, Người phát ngôn Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Hồng Lỗi cho biết: (1) Tự do và an toàn hàng hải tại Biển Đông chưa bao giờ là vấn đề và cũng chưa từng bị ảnh hưởng bởi tranh chấp tại Biển Đông và các nước liên quan,(2) Quan điểm của Trung Quốc về vấn đề biển Đông là “nhất quán, không mạnh hơn và không yếu hơn”. (3) Điểm mấu chốt trong các tranh chấp hiện nay là tuyên bố về chủ quyền đối với một số đảo và phân giới một số vùng nước trên biển. Không nước nào trong đó cả Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ Biển Đông.

“Bộ Nông Nghiệp: Ngư Chính Trung Quốc phải dám gánh vác, dám va chạm”. Theo Thứ trưởng Bộ Nông Nghiệp Trung Quốc - Ngưu Thuẫn, Trung Quốc cần tiếp tục tăng cường lắp đặt trang thiết bị kỹ thuật và vũ khí hiện đại cho tàu ngư chính, nhằm nâng cao khả năng chấp pháp của lực lượng này. Đồng thời yêu cầu, các cơ quan ngư chính các cấp cần giữ vững bản lĩnh với “5 dám và 5 không nghỉ ngơi”: Dám chịu trách nhiệm, thiết thực bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản ngư dân, nhiệm vụ không hoàn thành thì không nghỉ ngơi; Dám va chạm, kiên quyết bảo vệ an ninh trật tự tác nghiệp trên biển, chưa giải quyết được vấn đề thì chưa nghỉ ngơi; Dám thực thi pháp luật, tập trung đảm bảo an ninh sinh thái khu vực nghề cá, không làm tốt công việc không nghỉ ngơi; Dám duy trì quyền lực, thực hiện toàn diện tinh thần của chỉ thị “3 giữ gìn”, chưa đạt được mục tiêu thì chưa nghỉ ngơi; Dám đột phá, tìm mọi cách đảm bảo an toàn chất lượng hàng thủy sản, công việc chưa làm tốt chưa nghỉ ngơi” [3]

+ Việt Nam:

Yêu cầu Trung Quốc không tái diễn dùng vũ lực với ngư dân Việt Nam. Ngày 29/02/2012, trả lời câu hỏi của phóng viên về phản ứng của Việt Nam trước sự việc ngày 22/02/2012, 11 ngư dân trên tàu cá QNg 90281TS của tỉnh Quảng Ngãi bị phía Trung Quốc dùng vũ lực uy hiếp, ngăn cản không cho vào quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam để tránh gió, đánh đập, lục soát lấy tài sản, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Lương Thanh Nghị nêu rõ: “Hành động trên của phía Trung Quốc đã xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam, đi ngược lại tinh thần đối xử nhân đạo đối với ngư dân, đe dọa nghiêm trọng tính mạng và gây thiệt hại nặng nề về tài sản cho ngư dân Việt Nam, không phù hợp với quan hệ hữu nghị giữa hai nước và nhận thức chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước, trái với tinh thần Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).

Hải quân tiếp nhận tàu chiến hiện đại nhất hiện nay. Ngày 1/3, Bộ Tư lệnh vùng 2 Hải quân đã làm lễ tiếp nhận tàu pháo HQ272 - tàu tuần tiễu trên biển hiện đại nhất hiện nay do Việt Nam sản xuất. Tàu có chiều dài nhất 44,16 m, chiều rộng nhất 9,16 m; tốc độ tối đa 32 hải lý/giờ; có khả năng hoạt động liên tục trên biển trên 30 ngày. Tàu HQ 272 được trang bị vũ khí hiện đại, có nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát lãnh hải, chống cướp biển.

+ Phi-líp-pin:

Philippines mời gọi nhà đầu tư nước ngoài thăm dò dầu khí ở Biển Ðông. Hôm 27/02, chính quyền Manila cho biết sẽ bắt đầu cung cấp hợp đồng thăm dò dầu khí cho một số công ty kể từ tháng Ba. Đây là bước tiếp theo trong kế hoạch cho đấu thầu 15 lô dầu khí ngoài khơi Philippines, đã được khởi động vào giữa năm 2011. Bộ trưởng Năng lượng Philippines ông Jose Almendras không nói rõ là các hợp đồng có liên can đến các lô bị Trung Quốc tranh chấp hay không. Tuy nhiên, ông đã khẳng định rằng hai khu vực cho đấu thầu nằm vùng biển phía tây bắc đảo Palawan hoàn toàn thuộc lãnh thổ Philippines.

Philippines từ chối đề nghị khai thác chung ở Biển Đông của Trung Quốc. Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario khẳng định việc cùng Trung Quốc khai thác tại các khu vực ở Biển Đông, mà rõ ràng thuộc chủ quyền của Philippines, thì không phải là giải pháp cho vấn đề giữa hai bên. Trong cuộc họp với hai cựu đại sứ Trung Quốc tại Philippines, ông Rosario lặp lại quan điểm của Manila rằng sẵn sàng mời Trung Quốc tham gia với tư cách nhà đầu tư tại bãi đá ngầm Reed Bank dưới sự quản lý của luật pháp Philippines, đồng thời nhấn mạnh Reed Bank là một phần không thể tách rời của Philippines, và vì thế, không thể có chuyện cùng khai thác với Trung Quốc.

+ Mỹ:

Đô đốc Robert Willard: Hoa Kỳ cần hiện diện ở Biển Ðông. Chỉ huy các lực lượng Hoa Kỳ ở Thái Bình Dương cho biết quân đội Mỹ cần hiện diện ở khu vực này để bảo đảm an ninh của tuyến đường biển trọng yếu của các hoạt động thương mại quốc tế. Ông Willard cho biết sức mạnh quân sự của Trung Quốc đang gia tăng không ngừng và dự báo rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục táo bạo trong chiến lược tăng cường sự hiện diện trong khu vực và trên toàn thế giới và tiếp tục thách thức Hoa Kỳ ở khu vực, trong lãnh vực hải dương, an ninh mạng và không gian.

Tàu chiến Mỹ bán cho Philippines “vô dụng trong phòng vệ trên biển.” Vì vũ khí trang bị cho những tàu này đã bị phía Mỹ tháo dỡ hết trước khi tàu được giao cho Philippines – một quan chức ngoại giao hàng đầu Philippines tiết lộ. “Thay vào đó, người Mỹ muốn chúng tôi mua những vũ khí này riêng, và tất nhiên, với giá cao hơn nhiều.” Trước đó, Ngoại trưởng Albert F. del Rosario tuyên bố Philippines sẽ yêu cầu mua thêm 2 tàu chiến lớp Hamilton của Mỹ.

+ Nga:

Nga sắp giao tàu tuần tra cho Việt Nam. Hai tàu tuần tra cao tốc lớp Projekt 10412 Svetlyak có thể được chuyển tới Việt Nam vào cuối tháng 5 năm nay. Như vậy Việt Nam sẽ có trong tay tổng cộng sáu chiếc tàu tuần tra biên phòng cao tốc lớp Svetlyak. Tàu có trọng tải 364 tấn, hoạt động với hệ thống thủy lực gồm ba động cơ diesel tự động, tốc độ tối đa 35 hải lý/giờ. Các tàu không có thiết bị chống tàu ngầm nhưng được trang bị các ụ pháo АК-176M, 8 tên lửa chống hạm và 16 tên lửa phòng không.

II. Quan hệ các nước

Việt - Trung lập đường dây nóng về vấn đề trên biển. Trong hai ngày 27 và 28/2 tại Trung Quốc, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Hồ Xuân Sơn đã hội đàm với Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc Trương Chí Quân. Về vấn đề trên biển, hai bên nhất trí cho rằng việc triển khai thực hiện nghiêm túc các nhận thức chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước và Thỏa thuận những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam-Trung Quốc có ý nghĩa quan trọng đối với việc duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông đồng thời nhất trí triển khai một số công việc sau:(1) Thành lập Nhóm công tác cấp Cục, Vụ để đàm phán về việc phân định vùng biển ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ và về việc hợp tác cùng phát triển tại vùng biển này; (2) Thành lập Nhóm công tác cấp Cục, Vụ về việc hợp tác trong các lĩnh vực ít nhạy cảm trên biển; (3) Khởi động đường dây nóng giữa hai Bộ Ngoại giao để kịp thời trao đổi, xử lý thỏa đáng các vấn đề phát sinh trên biển.

Ngoại trưởng Trung Quốc thăm chính thức Ấn Độ. Ngày 1/3, Ngoại trưởng Trung Quốc Dương Khiết Trì đã có các cuộc hội đàm với người đồng cấp Ấn Độ S.M. Krishna trong chuyến thăm chính thức nước này từ tối 29/2. Theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ, ông Syed Akbaruddin, ngoại trưởng hai nước sẽ đề cập "tất cả các vấn đề" liên quan đến mối quan hệ song phương.

Philippines, Mỹ chuẩn bị tập trận trên Biển Đông. Philippines sẽ tập trận chung với Mỹ ở Biển Đông trong tháng 3, cùng thời điểm Bộ Năng lượng Philippines trao cho các công ty tư nhân nước ngoài giấy phép thăm dò dầu khí ở một số khu vực trên biển này, trong đó có cả những vùng đang tranh chấp với Trung Quốc. Bộ trưởng Năng lượng Jose Almendras xác nhận tuyên bố cuối cùng sẽ được đưa ra trong tháng này, nhưng từ chối cho biết chi tiết. Quân đội Philippines từng tuyên bố sẽ nỗ lực bảo đảm an toàn cho các công ty dầu đến thăm dò khai thác ở Philippines, với sự trợ giúp của máy bay giám sát và các tàu tuần tra.

Cuộc họp Quan chức Cao cấp ASEAN-Trung Quốc. Từ ngày 1-2/3 tại thành phố Đà Nẵng đã diễn ra cuộc họp Quan chức Cao cấp ASEAN-Trung Quốc lần thứ 18 do Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Quang Vinh và Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Phó Doanh đồng chủ trì. Tại cuộc họp, các nước ASEAN và Trung Quốc khẳng định cam kết thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về Cách Ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC); duy trì đối thoại ở các cấp và tích cực phối hợp để triển khai bản Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC được thông qua tháng 7/2011; hướng tới xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển Liên hợp quốc 1982 vì mục đích thúc đẩy an ninh, hòa bình và ổn định ở khu vực.

III. Phân tích và đánh giá

“Biển Đông nóng trở lại do cuộc đua tìm dầu” của Randy Fabi, Manuel Mogato. Các quan chức cấp cao của Forum Energy cho biết công ty dự định sẽ tới Reed Bank trong vòng vài tháng tới để tiến hành khoan giếng dầu và khí đốt tự nhiên đầu tiên ở khu vực này trong nhiều thập kỷ qua. Sự kiện đó có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng quân sự đối với ông Aquino nếu Trung Quốc phản ứng lại một cách hiếu chiến hơn. Quân đội Mỹ đã tỏ dấu hiệu sẽ quay trở lại khu vực này thông qua các cuộc tập trận (dự kiến vào tháng 3 tới) với Hải quân Philíppin. Trung Quốc chắc chắn sẽ coi động thái này là một sự khiêu khích. Ian Storey, nhà nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ở Xinhgapo, nhận định: "Đây (các cuộc tập trận) sẽ là một phép thử về quan điểm của Trung Quốc đối với vấn đề Biển Đông. Trung Quốc có thể sẽ áp dụng các chiến thuật giống như họ đã làm hồi năm 2011 và gây cản trở đối với các tàu khoan, hoặc thậm chí họ sẽ thực hiện biện pháp cứng rắn hơn nhằm vào các tàu khoan và đưa các tàu chiến của họ tới khu vực này". Xem ra, cuộc tranh chấp lãnh thổ kéo dài nhiều thập kỷ qua trên Biển Đông đang bước sang một giai đoạn mới và gây nhiều bất đồng hơn khi các quốc gia yêu sách tìm cách thâm nhập sâu hơn vào các vùng biển có tranh chấp để tìm kiếm các nguồn cung năng lượng, đồng thời tăng cường lực lượng hải quân của mình và liên minh quân sự với các quốc gia khác, đặc biệt là với Mỹ.

“Singapore và sự can dự của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương” của See Seng Tan Sự can dự của Mỹ ở khu vực châu Á –Thái Bình Dương là không thể thiếu, nhất là theo quan điểm của giới lãnh đạo Xinhgapo. Đúng hơn là Mỹ được coi như một yếu tố quyết định của trật tự an ninh ở khu vực châu Á –Thái Bình Dương, một thế lực vô song cho đến nay và là nhà bảo trợ chiến lược của khu vực này. Đôi lúc khi Mỹ tìm cách cân bằng với Trung Quốc về mặt ngoại giao – chẳng hạn như để đối phó với cái gọi là việc Trung Quốc đề cập đến Biển Đông như một “lợi ích chủ chốt” của nước này - sự xôn xao giận dữ do kết quả của việc đó đã được Xinhgapo xem xét với nỗi quan ngại. Trong những thời điểm như vậy, những căng thẳng không thể tránh được giữa vai trò của Mỹ như một yếu tố quyết định và như người cân bằng - cả hai đều là yếu tố then chốt đối với chính sách đối ngoại của Xinhgapo - đặt ra những vấn đề cho sự ổn định mà khu vực châu Á –Thái Bình Dương được mong đợi. Xinhgapo đã rất nỗ lực trong suốt thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh để nuôi dưỡng tình cảm với Mỹ và để bảo đảm rằng nước này vẫn hoàn toàn can dự và thuộc khu vực châu Á – Thái Bình Dương, tốt nhất là theo cách giữ quan hệ Mỹ - Trung – quan hệ song phương quan trọng nhất trên thế giới đối với nhiều nước - được thăng bằng.

Các vụ va chạm tại Biển Đông đã giảm xuống. Đô đốc Robert Willard, chỉ huy Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, phát biểu trước Ủy ban Quân dịch Thượng viện Mỹ “Chúng tôi nhận thấy từ đầu năm 2012 tới nay đã có ít va chạm hơn (giữa Trung Quốc và các nước láng giềng tại Biển Đông) so với những năm trước”. Theo Ông Willard, "những tuyên bố rất mạnh mẽ" của Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Hillary Clinton, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Robert Gates và 10 nước thành viên Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) dường như đã có tác động lớn tới Trung Quốc. Những bình luận công khai như vậy "đã khiến Trung Quốc phải lùi một bước và xem xét lại những tuyên bố chủ quyền của họ ở Biển Đông".

“Washington và Hà Nội tiến đến trong sự thận trọng” của Michael Auslin. Với những thách thức đang phải đối mặt, Hoa Kỳ sẽ chấp nhận chào đón thêm một đối tác mới trong khu vực. Tuy nhiên, khoảng cách giữa Washington và Hà Nội vẫn còn khá lớn, và trừ khi cả hai dần dần tìm hiểu thêm, cơ hội cho mối quan hệ đầy ý nghĩa này có thể sẽ bị hủy hoại. Mối quan tâm chính của Washington vẫn là chiến lược. Hà Nội có mối quan hệ nhạy cảm với Trung Quốc nhất so bất cứ quốc gia nào khác trong khối ASEAN. Cả hai nước đã đối mặt trong cuộc chiến tranh biên giới hồi năm 1978 và đang có những tranh chấp chủ quyền trong vùng Biển Đông. Trung Quốc không những chỉ quấy rối các tàu thuyền của Việt Nam mà còn gây sức ép lên các công ty dầu mỏ nước ngoài làm việc với Việt Nam. Các quan chức Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng Việt Nam đã nhanh chóng tuyên bố rằng họ sẽ không nghiêng về Bắc Kinh hoặc Washington tuy nhiên, có rất nhiều dấu hiệu cho thấy Việt Nam muốn thắt chặt mối quan hệ quân sự với Hoa Kỳ, miễn là việc này có thể diễn ra một cách nhẹ nhàng.

Philippines và Trung Quốc tranh cãi về quyền thăm dò dầu khí ở Biển Đông. Đợt đấu khẩu mới nhất giữa hai nước nổ ra sau khi Bộ trưởng năng lượng Philippines Jose Almendras cho hay chính phủ nước này đã mời các công ty dầu khí hàng đầu thế giới thăm dò ở hai khu vực ngoài khơi về phía tây bắc tỉnh Palawan. Manila nói khu vực định thăm dò dầu khí nằm trong phạm vi vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của nước này. Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi phát biểu hôm thứ Ba 28/2 rằng khu vực đó là thuộc chủ quyền của Trung Quốc. “Bất cứ quốc gia, chính phủ hoặc công ty nào phát triển các dự án dầu khí ở những vùng biển thuộc quyền tài phán của Trung Quốc mà không được phép của Trung Quốc là bất hợp pháp.” Ngay sau đó, Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Albert del Rosario đã bác bỏ lập trường của Trung Quốc. Trong một thông cáo ngắn hôm thứ Tư 19/2, ông Rosario nói rằng khu vực ngoài khơi mà họ cho các nhà đầu tư nước ngoài vào khai thác "hoàn toàn thuộc chủ quyền của chúng tôi" theo Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển.

“Mối lo từ chi tiêu quân sự của Trung Quốc” của Minnie Chan. Nhà tư vấn quốc phòng toàn cầu IHS Jane dự đoán đến năm 2015 ngân sách quốc phòng của Trung Quốc sẽ tăng lên đến gần 240 tỷ đô la từ mức 120 tỷ đô la vào năm 2011. Tính trung bình mức tăng chi phí quân sự hàng năm của Trung Quốc vào khoảng 19%. Tuy nhiên, theo ông D. S. Rajan, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc có trụ sở tại Chennai, Ấn Độ “Bắc Kinh chỉ có thể tăng ngân sách quốc phòng lên một ít để không ảnh hưởng đến hình ảnh một quốc gia đang trỗi dậy hòa bình và nhất là các lợi ích ngoại giao của họ. Nếu Quân đội giải phóng nhân dân Trung Quốc duy trì tốc độ tăng trưởng chi tiêu ở mức hai con số thì ‘bầu không khí một cuộc chạy đua vũ trang sẽ bắt đầu bao trùm khắp châu Á.” Trong khi, Ben Saul, giáo sư ở Trung tâm nghiên cứu Luật quốc tế ở Sydney, nhận định việc Trung Quốc ngày càng tăng sức mạnh quân sự đang làm cho các chính phủ trong khu vực lo lắng “Không có mối đe dọa đáng tin cậy hiển nhiên nào đối với sự phòng vệ của Trung Quốc, do đó các nước khác đang lý giải việc xây dựng sức mạnh quân sự của Trung Quốc là báo hiệu tham vọng của nước này muốn thể hiện quyền lực ra bên ngoài,” Bắc Kinh dự tính sẽ công bố ngân sách quốc phòng vào cho năm 2013 tại kỳ họp Quốc hội vào tháng tới.

“Căng thẳng đang gia tăng ở Biển Đông” của Elliot Brennan. Chủ quyền đối với Quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa ở Biển Đông tiếp tục được xem là một trong những vấn đề an ninh quan trọng bậc nhất trong thế kỷ 21. Tầm quan trọng chiến lược của Biển Đông đối với Bắc Kinh gồm hai phần – kiểm soát một SLOC trọng yếu và năng lực từ chối quyền tiếp hàng hải, cũng như sự tiếp cận đối với nguồn tài nguyên năng lượng quan trọng trong cơn khát năng lượng của nền kinh tế Trung Quốc. Nhiều nhà phân tích cho rằng sự tái can dự của Mỹ ở khu vực là để đối phó với tuyên bố của Bắc Kinh rằng Biển Đông là “lợi ích cốt lõi của quốc gia.” Sự chú ý nhiều hơn của Mỹ vào khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, ít nhất trong ngắn hạn, đã điều chỉnh lại bàn cờ mà trước đây do Trung Quốc chi phối. Trong khi xung đột công khai dường như không sắp xảy ra bởi Mỹ-Trung phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế, những leo thang – xây dựng lực lượng hải quân, đối thoại căng thẳng và một viễn cảnh kinh tế không chắc chắn – cùng với việc thiếu vắng các biện pháp xây dựng lòng tin đáng để vấn đề có được sự quan tâm chặt chẽ hơn từ cộng đồng quốc tế.

Ấn Độ tăng cường tập trận

Ấn Độ sẽ cùng tập trận với Nhật Bản và Hoa Kỳ trong thời gian từ nay đến giữa năm 2012 nhằm cân bằng động thái tăng cường hoạt động trên biển gần đây của Trung Quốc.

Binh lính Ấn Độ chống phiến quân ở bắc Srinagar - Ảnh: Reuters

Báo Nikkei ngày 29-2 dẫn nguồn tin Bộ Ngoại giao Nhật cho biết New Delhi và Tokyo đang thảo luận kế hoạch tập trận hải quân chung vào mùa hè năm nay. Nội dung là diễn tập các chiến lược chống cướp biển trên các tuyến hàng hải quan trọng chở dầu và khí đốt từ Trung Đông. Tuy nhiên, giới quan sát nhận định mục tiêu lớn nhất là để đối phó với việc Trung Quốc đang gia tăng các hoạt động trên biển Đông và Ấn Độ Dương.

Theo báo India Times, trong tháng 4-2012 Ấn Độ cũng sẽ tập trận chung với Mỹ trên vịnh Bengal. Nội dung là diễn tập đối phó với máy bay chiến đấu từ tàu sân bay, với việc ngăn chặn lưu thông trên biển. Cuộc tập trận thường niên này, lần thứ hai trong 10 năm qua, sẽ diễn ra ở bờ đông Ấn Độ. Lần trước là vào năm 2007 với sự tham gia của ba tàu sân bay, gần 30 tàu chiến và 150 chiến đấu cơ của Mỹ, Nhật, Úc và Singapore. Khi đó, Trung Quốc đã lên tiếng phản đối.

Ấn Độ gần đây cũng chi nhiều tỉ USD tăng cường sức mạnh quân sự của mình như mua thêm 126 chiến đấu cơ của Pháp, tàu ngầm hạt nhân của Nga, tàu sân bay...